Artikel 29 VN verdrag Handicap heeft de titel “Participatie in het politieke en openbare leven”. Hierin is het recht uitgewerkt om je stem uit te brengen en om zelf gekozen te worden, ook als je chronisch ziek bent of een beperking hebt. Onderstaande informatie geeft inzicht in de actuele stand van zaken van dingen die van belang zijn bij het actieve kiesrecht, het uitbrengen van je stem bij verkiezingen. Drie hoofdonderwerpen zijn van belang:
- vanaf 1 januari 2019 moeten alle stemlokalen die gemeenten organiseren 100% toegankelijk zijn
- de ondersteuning van mensen met beperkingen in het stemhokje
- politieke partijen informeren de bevolking met verkiezingsprogramma’s en informatie in kieswijzers
Ambassadeurs voor het VN verdrag kunnen in de aanloop naar de verkiezingen met deze onderwerpen aan de slag en daarmee het verschil maken.
1. 100% toegankelijk. In de Kieswet staan geen uitputtende en scherpe criteria uitgewerkt voor de 100% toegankelijkheidseis. Dat betekent dat het aan de betrokken beoordelaar is om vast te stellen of een beoogd stemlokaal wel of niet toegankelijk is. Het gemeentebestuur is lokaal verantwoordelijk voor goed verlopende verkiezingen. In de Kieswet staat ook dat wanneer er toch een knelpunt blijkt dat niet tijdig kan worden opgelost, de burgemeester dit rapporteert aan de gemeenteraad. Wat die rapportage in moet houden is ook niet uitgewerkt. Dat kan dus alleen een mededeling zijn, maar ook te treffen maatregelen op de langere termijn. Voorbeeld van vragen aan een gemeente: 2017 en 2019.
2. ondersteuning. Alleen mensen met een lichamelijke beperking mogen volgens de Kieswet ondersteuning in het stemhokje krijgen. Denk aan blinden die niet zien waar ze rood moeten kleuren. Denk ook aan mensen die hun handen niet kunnen gebruiken of die de controle missen om binnen de lijntjes te kleuren (ongeldige stem). Het toestaan van ondersteuning aan mensen met een mentale beperking is nog een onderwerp van discussie. Het pijnpunt is de “ongewenste beïnvloedbaarheid” van de stemmer door de ondersteuner. Vreemd, want ook de ondersteuner van een blinde kan ongemerkt een ander vakje inkleuren dan hij of zij aangeeft. Het VN verdrag stelt dat iedereen die dat vraagt de ondersteuning moet krijgen die hij of zij nodig heeft. Notitie met factoren die het stemmen door mensen met een mentale beperking beïnvloeden.
3. informatie. Informatie van vrijwel geen enkele politieke partij is beschikbaar in eenvoudige taal. Datzelfde geld voor stemwijzers op internet. Dit is van belang voor mensen met een verstandelijke beperking of mensen die moeite hebben met lezen. Feitelijk is begrijpelijke informatie een aspect van “toegankelijkheid” maar de verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de politieke partijen en niet bij het gemeentebestuur. Partijen die wel informeren in begrijpelijke taal, hebben dus een voordeel bij een behoorlijk deel van de bevolking. Brieven aan de fracties in de Provinciale Staten van Drenthe en Friesland (2019).